07 gru

O górze Hyb w Domaradzu

O górze Hyb w Domaradzu

O górze Hyb w Domaradzu pisali między innymi Pan Piotr Czerwiński  na blogu „www.karpacko.pl – O Pogórzu i okolicach” i Pan Czesław Białczyński na swoim blogu. Zostały tam przedstawione różne hipotezy na tema pochodzenia nazwy góry Hyb/Chyb. Według Pana Piotra Czerwińskiego  nazwa góry może pochodzić z terminologii myśliwskiej chyb – długa i gęsta szczecina na grzbiecie dzika lub od przymiotnika „szybiasty” bądź „chybiasty” (wysoki, stromy). Z kolei Pan Czesław Białczyński ogólnie odnosi się do pochodzenia i etymologii  miejscowych nazw jako spadku po czasach pogańskich. Moją hipotezę nazwy góry Hyb opieram na analizie językowej i topograficznej.  Na początku wyjaśnię co oznacza słowo Hyb/Chyb. Według słownika staropolskiego Chybać– to poruszać, chwiać się. Chybaj to również w mowie staropolskiej tyle co ruszaj. Z mojej młodości spędzonej w Augustowie wiem, że łódka na wodzie się chybocze, a w języku naszych braci Słowaków z Wielkiej Morawy to już w ogóle sprawa jest prosta-  pohyb to porostu ruch.  Więc według Prasłowian, Słowaków i mojej skromnej osoby  pierwotne znaczenie nazwy góry Hyb odnosi się do  ruchu, kołysania, minięcia, pominięcia. Skoro językoznawcy nie pozostawiają nam tu żadnej możliwości dla własnych pomysłów, (tak zwanej etymologi ludowej) pozostaje więc pytanie co się rusza? Dla nieruchomego obserwatora, który stoi i obserwuje widnokrąg ruszają się gwiazdy, słońce i księżyc. Poniżej widok na górę Hyb(cyfrowy model terenu wykonany w programie Qgis) z grodziska Domaradz podczas przesilenia wiosennego/jesiennego.  Słońce  jakby wspina się, (mija, pomija, kołysze się)  po zboczach góry Hyb. Przesilenie wiosenne/jesienne/zimowe było bardzo ważnym momentem dla wszystkich kultur zależnych od cyklów przyrody. Stąd  prawdopodobnie pochodzi nazwa Góry Hyb nadana przez pierwszych rolników, którzy założyli osadę Domaradz.

O górze Hyb w Domaradzu

Poniżej ten sam widok z innej perspektywy. Jest to rzut ekranu ze strony http://suncalc.net/ Można  dzięki niej zobaczyć gdzie słońce wstaje a gdzie zachodzi o określonej godzinie i w określonym miejscu(bardzo to przydatne w fotografii). Na zdjęciu poniżej równonoc wiosenna/jesienna z grodziska Domaradz. Pomarańczowa linia wyznacza wschód słońca, czerwona zachód.

O górze Hyb w DomaradzuJeżeli chodzi o ruch gwiazd nad górą Hyb to zdjęcie poniżej wykonałem w programie Stellarium . Można dzięki temu programowi  dokładne określić miejsce obserwacji, godzinę a nawet wysokość nad poziomem morza  a następnie na ekranie komputera obserwować zjawiska astronomiczne jakie zachodzą przed obserwatorem. Można zaobserwować na przykład jak w czasie przesilenia zimowego po zboczu góry Hyb przemieszcza się gwiazdozbiór Oriona(pas Oriona). O górze Hyb w Domaradzu, Za moją  hipotezą o nazwie Hyb przemawia również to,  że jest  na Podkarpaciu jeszcze jedna góra Hyb/Chyb.  Nie jest to więc wyjątkowa nazwa. Za nią również jest grodzisko położone w osi wschód -zachód i obserwator, który się tam znajduje może zobaczyć dokładnie te same zjawiska  co w  grodzisku Domaradz.( Ale o tym niebawem ;-))

O górze Hyb w Domaradzu, kochamdomaradz

Pisząc o górze Hyb nie sposób nie wspomnieć o  górze Parnas. Na mapach Geoportalu jest to nie wysokie wzniesienie. Spotkałem się również z opisem, że całe pasmo z górą Hyb na początku jest określane mianem Parnasu. Czym jest więc Parnas? Dla  mnie, który wychował się na mitologi Jana Parandowskiego sprawa wydaje się prosta. Parnas to góra, siedziba boga Apolla. Według greków jest to bóstwo solarne, bóg piękna, światła i  życia. Światło wydaje się tu kluczowe w naszych rozważaniach, bowiem podczas przesilenia zimowego stojąc w (na razie hipotetycznym) grodzisku Domaradz możemy zaobserwować, że słońce  wstaje właśnie nad Parnasem.

O górze Hyb w Domaradzu

Ten sam widok z innej perspektywy. Słońce podczas przesilenia zimowego nad Parnasem. Każdy może sprawdzić na http://suncalc.net/ .Wydaje mi się, że sama nazwa „Parnas” mogła być nadana po chrystianizacji okolic Domaradza przez duchownych. Często przedstawiano nazwy miejsc kultu pogańskiego i nazwy bogów  jako analogie do bóstw greckich.

O górze Hyb w Domaradzu, kochamdomaradz, parnas

Na zdjęciu poniżej Parnas w LIDARze. Przykuwa wzrok wielka dziura obok napisu „Parnas” Może to tylko żwirownia/glinianka a może ……

O górze Hyb w Domaradzu

….. „ЯЗЫЧЕСКИЕ СВЯТИЛИЩА СЛАВЯН ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ” co się tłumaczy jako „POGAŃSKIE SANKTUARIA SŁOWIAN EUROPY WSCHODNIEJ”  Kształt wydaje się podobny  ale  do puki nie zbadają tego archeolodzy pewności nigdy nikt nie będzie miał.

O górze Hyb w Domaradzu, kochamdomaradz

Tylko badania archeologiczne są w stanie rozwiać tę mgłę, która spowija Domaradz, górę Grodne,  Hyb i całe pasmo Parnasu.  Ponieważ #kochamdomaradz postanowiłem powiadomić konserwatora zabytków o moich hipotezach. Zabiegać nie tylko słowem ale również czynem o prawdę. kochamdomaradz

Inne wpisy

Co oznacza słowo Domaradz

Czy w Domaradzu istniało wczesnośredniowieczne grodzisko

Grodzisko w Domaradzu

30 lis

Co oznacza słowo Domaradz

Co oznacza słowo Domaradz

Co oznacza słowo Domaradz. ? Jego współczesne brzmienie jest tłumaczeniem z prasłowiańskiego na łacinę i niemiecki a potem na język współczesny Polski.  Jak podaje S. Estreicher, polski język prawniczy powstał dość późno, bo
dopiero w XVI w. Wcześniej wszystko co konieczne dla funkcjonowania państwa zapisywano w łacinie  lub języku niemieckim. Pisarzami w kancelariach królewskich często były osoby nie znające „języka słowiańskiego” a nazwy zapisywano mimo starań z błędami. Alfabet łaciński do zapisania języka polskiego zupełnie się nie nadawał, brakowało łacińskich liter na oznaczenie polskich spółgłosek: sz, cz, ż, dż, dz, ś, ć, ź, j, ł, a także samogłosek nosowych: ą, ę. Dlatego dziś można tylko stawiać hipotezy jak kiedyś brzmiała nazwa miejscowości Domaradz: Domorad, Domarathsky, Domaraczsky, Domarath, Domarat. Słowa mają wielką moc. Słowa  kiedyś odróżniały „niemca” od swojego. (niemiec to człowiek niemy, niezrozumiały, obcy „za Wikipedią – němъ – „pozbawiony zdolności mówienia”, „mówiący niezrozumiale, obcym, niezrozumiałym językiem” → *němьcь „ten, kto nie ma zdolności mówienia”, „ten, kto mówi niezrozumiale, niezrozumiałym językiem”[10]  np. głuchoniemcy„).Słowo to elementarna część mowy. Jego pisanym odpowiednikiem jest wyraz. Za pomocą słów określa się wszelkie pojęcia. Słowa są nośnikiem tożsamości zarówno osób jak i lokalnej społeczności. Jest spora różnica w znaczeniu słów Domarad i Domarat. Pierwsze mogło  oznaczać „ten, który cieszy się swoim domem” a drugie „ten który walczy za swój dom”. Imię Domarad złożone jest z dwóch członów Doma („dom”; psł. *domъ ) i  -rad („radzić” „być zadowolonym”). Imię Domarat składa się również z dwóch członów. Jednak drugi z nich „rat” oznacza żołnierza, wojsko, wojownika, wojować. Zachowało się w starosłowiańskich imionach Domarat , Ratomir i Ratimir. Człon „rat” wskazuje na wschodniosłowiańskie lub południowosłowiańskie pochodzenie. W językach zachodniosłowiańskich zapisywano to jako „rac” „raci” np Racimir, Racibor czy Rac jako żołnierz konny. W historii zapisały się osoby zarówno o imieniu Domarat jak i Domarad. Jak zobaczymy imiona ich oddały w pełni funkcje, które pełnili.  Najbardziej znanym Domaratem jest Domarat z Kobylan . Urodził się niedaleko (około 40km) od Domaradza we wsi Kobyle. Jak przystało na rycerza był uczestnikiem Bitwy pod Grunwaldem i został uwieczniony na obrazie Matejki (kto jest kim na obrazie Matejki)

Co oznacza słowo Domaradz

Również  H. Sienkiewicz w „Krzyżakach” wspominał o jego czynach: „Krzyknęli z trwogi na widok śmierci wodza ludzie Osterody, lecz Lis rzucił się między nich jak orzeł między żurawie, a gdy Staszko z Charbimowic i Domarad z Kobylan skoczyli mu z pomocą, poczęli ich we trzech łuskać okropnie, tak jak niedźwiedzie łuszczą strąki, gdy się na pole zasiany młodym grochem dostaną”. Z kolei najbardziej znanym Domaradem był Domarad Grzymała Biskup poznański. Myślę że można postawić hipotezę że Domaradz jako wieś biskupia mogła być Domaradem a wcześniej jako Grodzisko na drodze na Węgry Domaratem. Często bywało bowiem,  że imiona miast rodziły się na polach bitew. Tymczasem prace nad wizualizacją hipotetycznego grodziska Domaradz idą na przód. Zmieniła się palisada a przed nią znalazł są ostrokół pochylony, które miały trzymać na dystans jazdę nieproszonych gości.

Co oznacza słowo Domaradz

Powstają również pierwsze domostwa ….

Co oznacza słowo Domaradz

… chaty na zrąb budowane.

Co oznacza słowo Domaradz

Jest również brama gdzie gości się wita chlebem i solą a wrogów  gradem strzał.

Co oznacza słowo Domaradz

Jeszcze widok na nowy częstokół.

Co oznacza słowo Domaradz

C.D.N

20 lis

Czy w Domaradzu istniało wczesnośredniowieczne grodzisko

Czy w Domaradzu istniało wczesnośredniowieczne grodzisko?

Oprócz tworzenia Pudełek Wspomnień  w chwilach wolnych  od pracy zajmuję się swoją pasją: historią. Dla mnie historia ma znaczenie. Każda. Moja, innych ludzi, miejsc i przedmiotów. Moja wrodzona ciekawość świata zmusza mnie do stawiania sobie pytań, na które następnie wytrwale szukam odpowiedzi. Czy w Domaradzu istniało wczesnośredniowieczne grodzisko? Na to pytanie zawarte w tytule odpowiem w kolejnych wpisach na blogu. Moje hipotezy opieram na starych mapach, nazwach terenowych i podobieństwie do podobnych obiektów, które już zostały opisane i mają swoje miejsce w historii .Ponieważ nie jestem zawodowym historykiem tylko pasjonatem to co napiszę należy traktować wyłącznie jako hipotezę. Być może nie mam racji, ale każdy kto zapozna się z moją hipotezą  nie będzie mógł jej  odmówić określonego stopnia prawdopodobieństwa. Zbieżności nazw  terenowych mogą być sprawą przypadku, jednakże mogą też dowodzić prawdziwości mojej hipotezy.

Zamierzam również  wirtualnie odtworzyć hipotetyczne grodzisko  w Domaradzu.

Czy w Domaradzu istniało wczesnośredniowieczne grodziskoBędzie można prawie dotknąć  palcem , tego czego już nie ma: dawnego ludzkiego życia. Chcę odtworzyć  palisady i bramy do grodziska i chaty mieszkańców. Dzięki programowi  komputerowemu będzie można odbyć wirtualny spacer po grodzisku. Realizację projektu będzie można  śledzić na moim blogu.

część 2